Tomaten! Alles wat je moet weten over bereiden en bewaren!

Tomaten! De wondervrucht waar we allemaal (of toch de meesten onder ons) gek op zijn. Als je nagaat hoe dikwijls en op welke manieren we ze gebruiken dan weet je dat deze groente ontegensprekelijk aan een wereldwijde eetcultuur verbonden is.

De vrucht komt van een bloeiende plant van de nachtschadefamilie, en worden op grote schaal geteeld. Tomaten zijn een goede bron van vitamine C. We eten ze rauw, gekookt, gedroogd, ingemaakt of als ingrediënt van diverse bereide gerechten. Daarnaast wordt een groot percentage van de tomatenoogst gebruikt voor verwerking. Denk maar aan tomaten in blik, tomatensap, ketchup, puree, pasta, “zongedroogde” tomaten of gedehydrateerde tomatenpulp.

Genoeg stof voor een verhaal!

Geschiedenis van tomaten.

De tomaat, een vrucht die haar oorsprong vindt in het weelderige Andesgebergte in Zuid-Amerika, was oorspronkelijk een wilde vrucht, voornamelijk te vinden in regio’s zoals Peru en Ecuador. De naam ‘tomaat’ is afgeleid van het ‘Náhuatl’ (Azteeks) woord ‘tomatl’, en deze vrucht was een belangrijk onderdeel van de lokale flora.

Een verscheidenheid aan namen

De fascinerende reis van de tomaat naar Europa begon in de vroege 16e eeuw, toen Spaanse ontdekkingsreizigers de vrucht introduceerden. In eerste instantie werden tomaten door Spanjaarden en Italianen omarmd als voedsel. De Italianen noemden ze liefkozend ‘pomodoro,’ wat vertaald kan worden als de ‘gouden appel.’ Dit roept de vraag op of de eerste tomaten misschien geel waren.

Interessant genoeg hadden de Fransen een andere kijk op de tomaat. Ze noemden het de “pomme d’amour” of “liefdesappel,” wellicht in de hoop dat het een vleugje romantiek aan hun keuken zou toevoegen. Er wordt gesuggereerd dat sommige geleerden de tomaat aanvankelijk als een soort aubergine beschouwden, wat de Franse benaming kan verklaren.

Een opmerkelijk feit is dat de tomatenplant giftige elementen bevat. Zowel de wortels als de bladeren bevatten het neurotoxine solanine.

Vanuit Europa reisden tomaten over de Atlantische Oceaan naar Noord-Amerika. In 1781 liet Thomas Jefferson tomaten kweken op zijn plantages in Monticello, wat getuigt van de verspreiding van deze ‘wondervrucht’ over de hele wereld.

Zo heeft de tomaat, van haar bescheiden oorsprong in Zuid-Amerika tot haar wereldwijde culinaire aanwezigheid, een boeiende evolutie doorgemaakt, waarbij ze van een wilde vrucht transformeerde tot een essentieel ingrediënt in keukens over de hele wereld.

Is een tomaat groente of fruit?

De veelgestelde vraag over tomaten blijft: ‘Is het een groente of een fruit?’ Botanisch gezien worden ze gedefinieerd als vruchten omdat ze uit een bloem ontstaan en zaden bevatten. Echter, in de culinaire wereld worden ze overwegend als groente gebruikt. Deze eeuwenoude discussie werd zelfs voorgelegd aan het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten in 1893, waar het werd besloten dat tomaten, op basis van hun culinaire toepassingen, als groente moeten worden beschouwd.

Culinair gebruik heeft de neiging wetenschappelijke definities te overschaduwen. Vele planten die strikt gezien vruchten zijn, worden als groenten beschouwd in de keuken. Tomaten vormen hierop geen uitzondering – ze zijn zowel vrucht als groente! Als je met een boer of tuinman spreekt, zullen ze je vertellen dat tomaten vruchten zijn, terwijl koks ze vaak als groente zien.

Interessant genoeg bevatten tomaten het beste van beide werelden. Ze voegen niet alleen een heerlijke smaak toe aan gerechten, maar bieden ook voedingsstoffen zoals vitamine C en lycopeen. Dus, ongeacht de wetenschappelijke classificatie, zijn tomaten een veelzijdige en voedzame toevoeging aan onze keukens en eetpatronen.

Zijn tomaten gezond?

Tomaten zijn niet alleen smaakvol, maar ook uitzonderlijk gezond. Ze dienen als een belangrijke bron van het krachtige antioxidant lycopeen, dat wordt geassocieerd met diverse gezondheidsvoordelen. Onderzoek suggereert dat lycopeen het risico op hartaandoeningen en bepaalde vormen van kanker kan verminderen.

Opmerkelijk is dat tomatenproducten, zoals ketchup, sap, pasta en saus, de hoogste concentraties lycopeen bevatten.

Naast lycopeen bieden tomaten een scala aan essentiële voedingsstoffen. Ze zijn rijk aan vitamine C, wat bijdraagt aan een gezond immuunsysteem, evenals aan kalium, foliumzuur en vitamine K. Bovendien bestaat ongeveer 95% van de tomaat uit water, waardoor het een hydraterende keuze is.

Wat betreft de voedingswaarde, bevatten ze weinig koolhydraten. De resterende 5% bestaat voornamelijk uit koolhydraten en vezels. Het koolhydraatgehalte bestaat hoofdzakelijk uit enkelvoudige suikers en onoplosbare vezels. Deze samenstelling maakt de vrucht niet alleen smaakvol, maar ook een gezonde toevoeging aan je voedingspatroon. Dus, geniet van de smaak en de voordelen van deze veelzijdige vrucht!

Gemiddelde voedingsstoffen van 100gr tomaat :

• Calorieën: 18
• Water: 95%
• Eiwit: 0,9 gram
• Koolhydraten: 3,9 gram
• Suiker: 2,6 gram
• Vezels: 1,2 gram
• Vet: 0,2 gram

Soorten tomaten.

Als we gaan uitweiden over de verschillende soorten tomaten dan zitten we in een straatje zonder einde. Meer dan 150 soorten zijn er te vinden op het Europese continent.

Laten we enkele bekende exemplaren verkennen die ook hier in België te vinden zijn.

Romared – Pruimtomaat.

De Romared behoort tot de roma-tomaten en heeft een zoete, mediterrane smaak. Ideaal voor tomatensaus of passata. Ze hebben een langwerpige, ovale vorm die lijkt op een pruim, vandaar de naam “pruimtomaat.” Deze tomaat staat bekend om zijn stevige structuur en minimale hoeveelheid zaden en sap.

Coeur de Boeuf.

Een grote, vlezige tomaat met een opvallende vorm en dikke ribbels. De tomaat rijpt van binnen naar buiten en leent zich uitstekend voor salades of tomatencarpaccio. Een explosie van smaak! Het vruchtvlees van de Coeur de Boeuf is sappig, met een intense en zoete tomatensmaak die veel waardering krijgt van fijnproevers.

Prince-tomaat.

Dit is een populair exemplaar dat in België te vinden is bij BelOrta. Geliefd om zijn smaakvolle eigenschappen. Door de stevigheid van de vrucht, ontsnapt er geen sap wanneer je de tomaat snijdt. Een Belgische topper die prince tomaat!

Cherrytomaat.

Deze kleinere trostomaatjes winnen aan populariteit en zijn verkrijgbaar in verschillende soorten. Denk hierbij aan ‘Lemoncherry’ (geel), ‘Sweet-lilly’ (BelOrta), Santorini (uit Griekenland), en de Cherrystar tomaat.

Een aantal meer bekendere soorten zijn de Toma’rito en de Toma’dor van Stoffels, maar de absolute kroon wordt gespannen door de honingtomaatjes van Looye! Perfect als snoeptomaatjes, maar evenzeer heerlijk in tal van gerechten.

Tijgertomaten.

Met een opvallend streeppatroon, donkere kleur en vaste structuur zijn tijgertomaten zoeter en bevatten veel vlees. Een heerlijke snack!

Kumato.

De kumato is een specifieke variëteit tomaat die bekend staat om zijn diepbruine tot bijna zwarte kleur. Deze tomatensoort heeft een unieke zoete en intense smaak, en de textuur is vaak sappig en stevig. De kumato wordt vaak gebruikt in salades, sandwiches en andere gerechten waar een smaakvolle tomaat gewenst is

San Marzano – Italiaanse Glorie!

Mijn persoonlijke favoriet! San Marzano, bekend als “de koning onder de tomaten,” komt tot bloei langs de oevers van de rivier de Sarno, in de vulkanische vlakten ten zuiden van de Vesuvius. Het wordt beschouwd als de beste pruimtomaat, gewaardeerd om zijn zaadloze vruchtvlees, helderrode kleur en subtiele bitterzoete smaak. San Marzano wordt vaak gebruikt in sauzen, gazpacho, salsa en is zelfs de enige tomatensoort die is aangewezen voor de echte Napolitaanse pizza. Met zijn unieke kenmerken staat deze tomaat absoluut bovenaan ons lijstje!

De wereld van tomaten is rijk en gevarieerd, en deze diverse selectie biedt slechts een glimp van wat er allemaal te ontdekken valt in de culinaire tomatenwereld.

Tomaten bewaren.

Het bewaren van tomaten is essentieel om hun smaak en textuur te behouden. Hoewel vers gebruik altijd het beste is, zijn er verschillende manieren om de vrucht langer houdbaar te maken.

Verse tomaten.

Koop je tomaten bij een lokale kweker of oogst je ze zelf, dan kan je ze een dag of 3 gewoon op kamertemperatuur bewaren. Wat nog beter is… indien je een koele plaats hebt in je huis (bv een kelder waar het frisser is, een wijnklimaatkast, …) probeer ze dan daar te bewaren. Zo’n 12°C is ideaal en zorgt ervoor dat je de vrucht tot een week kan bewaren.

Natuurlijk geldt hier opnieuw, ga je ze gebruiken, laat ze op kamertemperatuur komen!

Gekoeld bewaren.

Als je tomaten langer wilt bewaren, plaats ze dan in de koelkast. Let op: ze verliezen na drie dagen in de koelkast hun smaak en textuur. Haal ze voor gebruik uit de koeling om op temperatuur te komen.

Tip: Supermarkt tomaten zijn mogelijk al gekoeld vervoerd. Voor direct gebruik, laat ze op kamertemperatuur komen. Wil je ze bewaren, houd ze in de koelkast.

Bewaren na versnijden

Indien je de vrucht versnijd kan je ze best dezelfde dag of uiterlijk de dag erna consumeren. Bewaar ze gescheiden van andere groenten, aangezien tomaten ethyleen produceren, wat het bederf van andere groenten kan versnellen.

Andere bewaarmethoden

Invriezen

Tomaten kunnen zonder blancheren eenvoudig worden ingevroren om later te verwerken in sauzen, soepen of stoofschotels. In de diepvries (-18°C) zijn ze tot 6 maanden houdbaar, maar reeds verwerkt in gerechten niet langer dan 3 maanden.

Inmaken en drogen

Zelf inmaken of verwerken tot passata is ideaal voor een langere houdbaarheid. Zo kan je ze maximaal 3 maanden houden op een donkere plek.

Ook kan je de vruchten drogen in de oven of droogoven, een handige alternatieve bewaarmethode.

Tomaten gebruiken.

Tomaten zijn universeel en we gebruiken ze op talloze manieren. Ze zijn lekker ‘puur’, we vullen ze op, verwerken ze in salades, maken er saus of soep mee. Pulp, pasta, blokjes, poeder…je kan het zo gek niet bedenken maar tomaten worden verwerkt in héél veel kook-gerelateerde zaken. We eten ze als ontbijt, als hoofdgerecht, uit het vuistje, als snoep…en ja…ze worden soms zelfs gebruikt in desserts en cocktails.

Hieronder geven we je alvast een voorsmaakje van een paar gerechten die je in onze receptenbundel kan terugvinden.

Recepten met tomaten in de hoofdrol.

• Bloody mary – het recept.
• Carpaccio van Coeur de boeuf
• Tomate crevette
• Tomatensoep
• Balletjes in tomatensaus
• Tomatensaus voor pizza

Tot slot…

Elk jaar opnieuw kijken we reikhalzend uit naar de komende zomerse overvloed aan rijpe tomaten. Deze veelzijdige groente speelt een hoofdrol in talloze gerechten en heeft een onmiskenbare plaats veroverd in onze keukens.

Hopelijk heb je na het doorlopen van dit verhaal een dieper inzicht gekregen in het wonderlijke karakter van tomaten.

Ben jij ook een tomatenliefhebber? Deel jouw ervaringen, vragen of opmerkingen in de reacties onder dit bericht. Jouw betrokkenheid maakt onze culinaire reis nog smakelijker!

Enthousiast geworden? Geef ons een “like” en deel dit bericht om anderen te inspireren.

Een “eigen” recept toevoegen aan onze receptenbundel? Dat hebben we graag! Klik hier!

HONGER NAAR MEER? Abonneer je hieronder op onze nieuwsbrief en volg ons op YouTube, TikTok, Facebook, Pinterest en Instagram voor alle laatste updates.

Tomaten… een top product dat niet alleen de smaakpapillen verwent, maar ook een symbool is van de culinaire diversiteit die we koesteren.

DISCLOSURE: Sommige van de links hier zijn affiliate links. Deze helpen ons bij het maken en onderhouden van onze website en sociale kanalen. Voor meer info kan u alles nalezen op onze affiliate disclosure pagina. (Het komt er op neer dat moest je als lezer beslissen om via onze link een aankoop te doen dan krijgen wij een kleine commissie van je aankoop. Voor ons een wereld van verschil om onze website up to date en veilig te houden alsook verder te ontwikkelen. Voor U als lezer/koper blijft alles hetzelfde. We zijn je alleszins dankbaar indien je langst deze weg een aankoop zou doen.)