Tomaten! De wondervrucht waar we allemaal (of toch de meesten onder ons) gek op zijn. Als je nagaat hoe dikwijls en op welke manieren we ze gebruiken dan weet je dat deze groente ontegensprekelijk aan een wereldwijde eetcultuur verbonden is.
De vrucht komt van een bloeiende plant van de nachtschadefamilie, en worden op grote schaal geteeld. Tomaten zijn een goede bron van vitamine C. We eten ze rauw, gekookt, gedroogd, ingemaakt of als ingrediënt van diverse bereide gerechten. Daarnaast wordt een groot percentage van de tomatenoogst gebruikt voor verwerking. Denk maar aan tomaten in blik, tomatensap, ketchup, puree, pasta, “zongedroogde” tomaten of gedehydrateerde tomatenpulp.
Genoeg stof voor een verhaal!
Liliesfood
We zijn een gezin, opgegroeid in een leefwereld waar eten en drinken altijd een hoofdrol heeft gespeeld. Als “een rode draad” heeft zich dit tot op vandaag doorheen ons leven geweven.
Geschiedenis.
De wilde tomatensoort is ontstaan in het Andesgebergte in Zuid-Amerika, waarschijnlijk vooral in Peru en Ecuador. Haar naam is afgeleid van het ‘Náhuatl ‘(Azteeks) woord ’tomatl’. De tomaat werd in Europa geïntroduceerd door de Spanjaarden in het begin van de 16e eeuw. De Spanjaarden en de Italianen zijn de eersten geweest die de “pomodoro” als voedsel aanvaardden. In Frankrijk en Noord-Europa werd de tomaat aanvankelijk als sierplant gekweekt en als voedingsmiddel met argwaan bekeken, omdat botanici haar als giftig beschouwden.
Weetje : ‘de wortels en bladeren van de tomatenplant zijn inderdaad giftig en bevatten het neurotoxine solanine’.
Verscheidenheid aan namen…
De Italianen noemden de tomaat pomodoro (“gouden appel”), wat doet vermoeden dat de eerste tomaten die de Europeanen kenden geel waren. Er is gesuggereerd dat de Fransen de vrucht “pomme d’amour” (“liefdesappel”) noemden omdat men dacht dat hij lustopwekkende eigenschappen had. Sommige geleerden beweren echter dat men aanvankelijk dacht dat de tomaat een soort aubergine was, waarvan hij nauw verwant is. De aubergine werd pomme des Mours (“appel van de Moren”) genoemd omdat het een lievelingsgroente van de Arabieren was, en pomodoro en pomme d’amour zijn wellicht verbasteringen van die naam.
Ze werden dan vanuit Europa in Noord-Amerika geïntroduceerd. Van Thomas Jefferson is bekend dat hij ze in 1781 in Monticello liet kweken door slaven op zijn plantages. Ondertussen wordt de plant nu over de hele wereld commercieel geteeld.
Is een tomaat groente of fruit?
De vraag die dikwijls gesteld wordt: ‘Wat is een tomaat nu eigenlijk’? Groente of fruit? Tomaten worden botanisch gedefinieerd als vruchten, fruit dus, omdat ze uit een bloem ontstaan en zaden bevatten. Toch worden ze in de keuken het vaakst als groente gebruikt. Het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten oordeelde in 1893 zelfs dat de tomaat als groente moet worden aangemerkt op grond van zijn culinaire toepassingen. Het is niet ongewoon dat culinaire praktijken de grenzen van wetenschappelijke definities van wat een vrucht of een groente is, doen vervagen. Veel planten die als groenten worden beschouwd, zijn eigenlijk vruchten, en kunnen dus bestempeld worden als ‘fruit’! In alle opzichten zijn tomaten beide. Als je met een boer of tuinman praat, zijn het vruchten. Als je met een kok praat, zijn ze groente. Hoe dan ook, ze zijn een heerlijke en voedzame aanvulling in onze keuken en in ons eetpatroon.
Zijn tomaten gezond?
Tomaten zijn een belangrijke voedingsbron van het antioxidant lycopeen, dat in verband wordt gebracht met vele gezondheidsvoordelen. Het verminderd het risico op hartaandoeningen en kanker. Lycopeen is een van de meest voorkomende plantaardige verbindingen in tomaten. Het komt in de hoogste concentraties voor in tomatenproducten, zoals ketchup, sap, pasta en saus.
Ze zijn ook een goede bron van vitamine C, kalium, foliumzuur en vitamine K. Het watergehalte van de vrucht bedraagt ongeveer 95%. De overige 5% bestaat voornamelijk uit koolhydraten en vezels. Verse tomaten bevatten dus weinig koolhydraten. Het koolhydraatgehalte bestaat voornamelijk uit enkelvoudige suikers en onoplosbare vezels.
Waar het op neerkomt
Tomaten zijn sappig en zoet, zitten vol antioxidanten, en kunnen helpen bij het bestrijden van verschillende ziekten. Ze zijn dus een waardevolle aanvulling aan onze voeding!.
Gemiddelde voedingsstoffen van 100gr tomaat :
- Calorieën: 18
- Water: 95%
- Eiwit: 0,9 gram
- Koolhydraten: 3,9 gram
- Suiker: 2,6 gram
- Vezels: 1,2 gram
- Vet: 0,2 gram
Soorten.
Als we gaan uitweiden over de verschillende soorten tomaten dan zitten we in een straatje zonder einde. Meer dan 150 soorten zijn er te vinden op het Europese continent. Ik som er enkele op waarvan de meesten wel gekend zijn, en die je ook kan vinden hier in België.
- Romared — pruimtomaat. Deze tomaat valt onder de roma-tomaten, is zoet en heeft een mediterraans karakter. Je kan ze best gebruiken in een tomatensaus of passata.
- Coeur de boeuf - Een grote dikkere vleestomaat met aparte vorm en dikke ribbels. Ze rijpt ook van binnen naar buiten. De tomaat leent zich goed voor salades of Carpaccio van tomaat. Bomvol smaak!
- Prince-tomaat — Vleestomaten. Een heel populaire tomaat. Komt in België uit het tomatenassortiment van BelOrta.
- Cherry tomaat — deze kleinere trostomaatjes winnen enorm aan populariteit en zijn verkrijgbaar in allerlei soorten. Lemoncherry (gele), sweet-lilly (BelOrta), Santorini (uit Griekenland), cherrystar tomaat (BelOrta). Zeer geschikt als snoeptomaatjes.
- Tijgertomaten — heeft een opvallend streeppatroon, is wat donkerder van kleur en vaster van structuur. Ze bevat veel vlees en is wat zoeter. Ideaal uit ’t vuistje!
- San Marzano — Italiaanse glorie en mijn favoriet! Deze tomaat is altijd een schot in de roos! Heerlijk om sauzen, gazpacho of salsa mee te maken. De Pomodoro San Marzano wordt door vele chef-koks geprezen als de beste in zijn soort en is een variëteit van pruimtomaten die wordt geteeld langs de oevers van de rivier ‘de Sarno’ in de vruchtbare vulkanische vlakten ten zuiden van de Vesuvius. Namelijk in de provincies Napels, Salerno en Avellino. San Marzano staat bekend als “de koning onder de tomaten”, is gemakkelijk te pellen en wordt gekenmerkt door bijna zaadloos vruchtvlees, een helderrode kleur en een delicate, bitterzoete smaak. Hoewel San Marzano-tomaten algemeen worden gebruikt in een groot aantal gerechten, zijn ze aangewezen als de enige tomatensoort die mag worden gebruikt voor de echte Napolitaanse pizza. Het mag duidelijk zijn dat deze tomaat bovenaan mijn lijstje staat!
Tomaten bewaren.
Over het bewaren van tomaten is al veel gezegd en geschreven. Toch is het vrij duidelijk en simpel. Het best eet of gebruik je tomaten vers! Dit wil dus zeggen (indien ze rijp zijn) onmiddellijk, of toch zo snel mogelijk na aankoop of oogst.
Lokale aankoop
Koop je tomaten bij een lokale kweker of oogst je ze zelf, dan kan je ze een dag of 3 gewoon op kamertemperatuur bewaren. Wat nog beter is… indien je een koele plaats hebt in je huis (bv een kelder waar het frisser is, een wijnklimaatkast, …) probeer ze dan daar te bewaren. Zo’n 12°C is ideaal en zorgt ervoor dat je de vrucht tot een week kan bewaren. Natuurlijk geldt hier opnieuw, ga je ze gebruiken, laat ze op kamertemperatuur komen!
Gekoeld
Wil je ze langer houden, leg ze dan in de koelkast! Indien je ze in de koelkast plaatst blijven ze langer houdbaar maar gaan ze smaak en textuurverlies hebben na een dag of 3. Moet je dit toch doen (wat bij velen het geval is), haal dan je tomaten terug uit de koeling zodat ze terug op temperatuur kunnen komen alvorens je ermee aan de slag gaat.
Let wel, tomaten worden veel gekocht in supermarkten. Denk er dan aan dat de tomaten die je daar aankoopt waarschijnlijk al gekoeld vervoerd zijn, en misschien ook al gekoeld zijn tijdens hun productieproces. Hier is dan de regel : onmiddelijk gebruik, laat ze uit de koelkast. Bewaren doe je ze in de koeling.
Indien je ze al hebt versneden, probeer ze dan dezelfde dag te consumeren, of zeker de dag nadien.
Tip : Indien je de tomaten in je koelkast bewaard, probeer ze dan gescheiden te houden van andere groenten. De vrucht produceert namelijk ethyleen, een stof dat andere groenten sneller zal doen bederven.
Andere manieren om tomaten te bewaren.
Mits je de tomaat dus best zo vers mogelijk gebruikt zijn er ook wel een aantal andere manieren om ze te bewaren of te verwerken.
Invriezen
Tomaten kan je makkelijk invriezen om later te gebruiken voor saus, soep of stoofschotels. Handig hierbij is dat je dit ook zo kan doen zonder ze eerste te blancheren (wat voor vele andere groenten wel ‘een must’ is). In de vriezer (indien diepgevroren, minstens ‑18°C) kan je ze tot 6 maanden bewaren. Heb je er al een saus van gemaakt, gemixt of verwerkt als gerecht, laat ze dan niet langer dan 3 maanden in de vriezer.
Inmaken, verwerken of drogen.
Je kan de tomaten ook zelf inmaken, of verwerken tot bijvoorbeeld een passata. Dit is ideaal als basis voor een tomatensaus of soep. Je kan ze dan bewaren in gesteriliseerde flessen of bokalen. Je kan het gerust tot zo’n 3 maanden bewaren op een donkere plek. Ook kan je ze drogen. We noemen ze ook wel eens ‘zongedroogde tomaten’, maar helaas is dit in ons klimaat praktisch niet haalbaar (of toch? In een volgend verhaal licht ik een tip van de sluier!).
Maar niet getreurd, we kunnen ze drogen in de oven of in een droogoven.
Het gebruik…
Tomaten zijn universeel en we gebruiken ze op talloze manieren. Ze zijn lekker ‘puur’, we vullen ze op, verwerken ze in salades, maken er saus of soep mee. Pulp, pasta, blokjes, poeder…je kan het zo gek niet bedenken maar tomaten worden verwerkt in héél veel kook-gerelateerde zaken. We eten ze als ontbijt, als hoofdgerecht, uit het vuistje, als snoep…en ja…ze worden soms zelfs gebruikt in desserts en cocktails. Hieronder geven we je alvast een voorsmaakje van een paar gerechten die je in onze receptenbundel kan terugvinden.
Recepten
Ook proberen! Tomaat als ontbijt!!!!
Ei met tomaat als ontbijt!
Materiaal — Benodigdheden
Ingrediënten
- 3 stuks middelgrote tomaten
- 2 el olijfolie
- 2–3 teentjes knoflook gesnipperd, of gebruik een lookpers!
- 1 stuk rode paprika
- 1 tl zout
- ½ tl suiker
- ½ tl vers gemalen zwarte peper
- 3 el harde kaas gruyére, emmenthaler, parmegiano, wat je maar verkiest.
- 5 eieren.
- wat Dille of een ander kruid wat je lekker vindt(peterselie, basilicum, …optioneel)
Instructies
Versnijd eerst al je groenten! Mice en place!
- Snijd je tomaten in blokjes. (Indien je de pel van de tomaat niet graag hebt kan je de tomaten ontvellen en dan in blokjes snijden = concasseren, voorzie dan wel een tomaat of 2 extra)3 stuks middelgrote tomaten
- Versnipper je knoflookteentjes, op haal ze door een lookpers (dit is veel handiger! Wij gebruiken al jaren de lookpers van oxo. Deze is superhandig en stevig!! Je kan de link hierboven terugvinden.)2–3 teentjes knoflook
- Versnijd je paprika in blokjes (brunoise).1 stuk rode paprika
- Rasp je kaas met de kaasrasp. (Of als je al geraspte kaas hebt hoeft dit niet natuurlijk.)3 el harde kaas
- Breek je eieren in kommetjes. (dit is makkelijker om ze in de pan te gieten)5 eieren.
- Snipper je dille (of andere kruiden) alvast fijn.wat Dille
Maak je ei met tomaat.
- Voeg 2 eetlepels olijfolie toe aan je koekenpan en zet op een middelmatig vuur.2 el olijfolie
- Fruit je knoflook aan in de pan voor een minuut of 2.2–3 teentjes knoflook
- Voeg de paprikablokjes toe en laat mee bakken. Opnieuw een minuut of 2.1 stuk rode paprika
- Voeg dan je tomatenblokjes toe en laat sudderen op een zacht vuur.3 stuks middelgrote tomaten
- Voeg zout, suiker en peper toe.1 tl zout, 1/2 tl suiker, 1/2 tl vers gemalen zwarte peper
- Meng alles goed door met een spatel.
- Laat zo’n 5 minuutjes zacht sudderen op het vuur.
- Voeg 2 el van je geraspte kaas toe en roer om met je spatel.3 el harde kaas
- Laat opnieuw een minuut of 2 sudderen.
- Voeg nu voorzichtig de 5 eieren toe aan je pan.5 eieren.
- Kruid opnieuw met een beetje zout.1 tl zout
- En overstrooi nu met de rest van je geraspte kaas.3 el harde kaas
- Dek je pan af en laat zo’n 4 tot 5 minuten zachtjes bakken.
- Haal je pan van het vuur en bestrooi met de gesnipperde dille (of andere kruiden).wat Dille
- Serveer met wat brood!
- Smakelijk!
Video
Notities
Ei met tomaat als ontbijt!
Zin in een goed, stevig en gezond ontbijt? Ei met tomaat en kruiden. Heerlijk!TIPS EN INFO
- Opgelet, dit recept zal enkel lukken indien je een degelijke non stick koekpan gebruikt!!
- Het staat je vrij om andere kruiding te gebruiken! Heb je het graag wat pittiger, voeg dan wat tabasco of sriracha toe aan je tomaten. Of gebruik wat oregano voor een meer Zuiderse smaak.
- Wil je meer weten over de tomaat? Herkomst, bereiding en bewaren! Klik hier!
Tot slot…
Het is bijna zomer dus tijd voor heerlijk rijpe tomaten. Ze behoren tot de meest gebruikte groenten, en dat is niet voor niets. Ik hoop dat je na het lezen van dit verhaal wat meer te weten gekomen bent over deze alleskunner. Daar doen we het alleszins voor!
Ben je zelf ook een tomatenliefhebber? Heb je zelf ervaringen, vragen of opmerkingen? Laat gerust een reactie achter onder dit bericht.
Vond je het leuk om te lezen? Beoordeel het dan en geef ons dikke “like” en deel het bericht!
HONGER NAAR MEER? Abonneer je hieronder op onze nieuwsbrief en volg ons op Facebook, Pinterest en Instagram voor alle laatste updates.
Tomaten…een top product!