Gehaktschotel “parmentier”, verzamelnaam voor allerhande ovenschotels die we de dag van vandaag allemaal kennen. Snel, makkelijk en puur ‘comfortfood’.
Een traditionele ovenschotel zoals we ze in België en Nederland kennen is opgebouwd uit een laag goudbruin gebakken gehakt (gekapt), een laagje groenten dat licht overgoten wordt met saus, een laag smeuïge aardappelpuree, en dit wordt dan afgewerkt met een laag kaas die we gratineren onder de grill.
Hachis parmentier, shepherd’s pie, gratin, hete bliksem, moussaka …. noem maar op. Allemaal kunnen we ze onderverdelen onder dezelfde ‘noemer’.
Thuis hadden we onze eigen ovenschotel, en ons moeder noemde deze ‘filosoof’. Als ik er aan denk loopt het water me in de mond! En ik moet zeggen, onze eigen dochters lusten er ook wel pap van!
De oorsprong van gehaktschotel “parmentier”
Parmentier komt van het Frans, en slaat eigenlijk op ‘aardappelbereidingen’. Aardappelen zijn nu een integraal onderdeel van de Europese keuken. Maar dat was vroeger wel anders. Er was veel weerstand tegen aardappelen. Zo werd ooit zelfs gedacht dat de planten giftig waren.
We kunnen een heel stuk teruggaan in de geschiedenis. In de 19e eeuw verwierp zelfs de beroemde filosoof Nietzsche aardappelen omdat hij geloofde dat aardappelen tot het drinken van alcohol zouden leiden. Frederik de Grote, de heerser van Duitsland, moest in 1756 een aardappelorder uitvaardigen om zijn volk aardappelen te laten eten. Zelfs in Rusland was er weerstand tegen aardappelen. De fundamentalistisch-orthodoxe kerk geloofde dat deze plant demonisch was omdat het niet in de Bijbel werd genoemd.
De situatie was vergelijkbaar in Frankrijk. Aardappelen werden alleen als diervoeder beschouwd. Het was niet bedoeld voor menselijke consumptie, omdat het eten van deze “giftige planten”, lepra kon veroorzaken. Daarom werd van 1748 tot 1772 in Frankrijk een wet afgedwongen die de aardappelteelt verbood.
Antoine-Augustine Parmentier
Toch waren er mensen in Frankrijk die het gebruik van de aardappel aanmoedigden. De Franse agronoom en militair apotheker Antoine-Augustine Parmentier bijvoorbeeld.
Tijdens de Zevenjarige Oorlog werd legerarts Parmentier, samen met andere Franse soldaten, gevangengenomen door de Pruisen. Tijdens zijn gevangenschap kregen zij twee weken lang alleen maar aardappelen te eten. Tot Parmentiers grote verbazing wisten de meeste krijgsgevangenen te overleven. Later zou hij beweren dat de aardappel hen in deze lastige periode had gered.
In de hongersnood die Frankrijk kende in de jaren 1769 en 1770 was het parmentier die de aardappel promootte. Hij had behoorlijk wat tegenwerking, maar met het oog op een nieuwe dreigende hongersnood, besloot de Franse bevolking eindelijk om de aardappel écht te omarmen.
Parmentier overleed op 13 december 1813, werd 76 jaar oud en kreeg meerdere onderscheidingen voor zijn werk. Hij ligt begraven op de bekende begraafplaats Père-Lachaise, en in Montdidier staat een standbeeld dat aan hem gewijd is.
We kunnen dus wel stellen dat hij aan de basis lag van onze gehaktschotel parmentier.
Recepten en variaties
De klassieke versie van gehaktschotel parmentier bestaat uit een laag goudbruin gebakken gehakt met tomaat, kruiden, bedekt met een laag smeuïge puree en afgewerkt met een gegratineerde kaaslaag. Natuurlijk bestaan er heel wat varianten op deze ovenschotel. Ik som er wat op.
Hachis parmentier met prei
Ook heerlijk, stoof het gehakt met wat ui en prei, eventueel in combinatie met wat béchamelsaus.
Met vis…
Vervang het gehakt door vis! Lekker met een groentensausje, vissaus of een beurre blanc (blanke boter saus).
Het mag ook iets anders zijn
De laag smeuïge puree die standaard op het vlees of vis komt kan gerust vervangen worden door groenten. Broccoli, bloemkool, witloof, ui, tomates concassees,…
Ovenschotels wereldwijd
Ieder land kent wel zijn ovenschotel, of gehaktschotel parmentier. Wereldwijd zelfs kom je gerechten tegen die gelinkt kunnen worden aan die schotels die we hier kennen. Ik denk maar aan :
- Moussaka
- Shephard’s Pie
- ratatouille
- macaroni à l’indienne
- …
Op onze pinterest pagina kan je er ook een paar vinden.
Tot slot
Ovenschotels zijn meestal super lekkere gerechten, die deels uitgevonden zijn omdat het meestal simpel is om te maken. Anderzijds geven ze ons vooral dat ‘feel good’ gevoel dat we krijgen van het eten van ‘comfort food’.
Meestal komen ze op ons bord in de herfst en winter periode, maar een lekkere Indische macaroni, of een oerklassieker als ratatouille past zeker ook in de lente of zomer.
Ga ermee aan de slag!
Heb je vragen of reacties? Jullie commentaar is welkom onder deze pagina.
Heb je zelf een recept voor een ovenschotel en wil je dat delen met ons en onze lezers? Dat kan, we hebben niet liever. Klik hier!
HONGER NAAR MEER? Abonneer je op onze nieuwsbrief en volg ons op Facebook, Pinterest en Instagram voor alle laatste updates.
Ikzelf zal ook proberen om in de komende tijd een aantal recepten toe te voegen in onze receptenbundel dat onder de categorie “Ovenschotels” zal vallen.
Gehaktschotel parmentier is de eerste!
Liliesfood
We zijn een gezin, opgegroeid in een leefwereld waar eten en drinken altijd een hoofdrol heeft gespeeld. Als “een rode draad” heeft zich dit tot op vandaag doorheen ons leven geweven.
